محمدلقا، سرایندۀ بزرگی انسان و عشق پاک و اخلاق حمیده

محمدلقا از شاعران تاجیک است که بیشتر حیات او در دوران پرنشیب وفراز، ناآرام و پر از حادثه های سیاسی و اجتماعی آسیای میانه در نیمۀ دوم عصر نوزدهم و نیمۀ اول عصر بیستم سپری شده است. این مقاله شرح مختصری از زندگانی و شخصیت این شاعر و نیز اشعار ارزندۀ اوست. وی در سال ۱۲۹۴ق در روستای یاکید کوهستان بدخشان به دنیا آمد. بعد از فراگیری خواندن و نوشتن به علوم شرعی و معارف الهی و جریان های تصوف توجه نشان داد که این مفاهیم به وفور در اشعارش انعکاس یافته است. طبق تأکید شاعر در «ساقی نامه»اش به نظر می رسد هنگام ترتیب دادن دیوان اشعار ۳۵ سال داشته است. در اوایل سال های سی عصر بیستم که در شوروی معرکۀ انقلاب مدنی به جوش و خروش می گذشت، محمدلقا با تهمت بدخواهان مورد تعقیب قرار گرفت و ناچار شد با خانواده اش به آن سوی دریای پنج بگریزد. این تعقیب و گریز به اینجا ختم نشد و بعدها نیز زندگی شاعر و خانواده اش را با دشواری های زیادی مواجه کرد. بازتاب این ناآرامی ها و یأس و ناامیدی را در اشعار شاعر می توان مشاهده نمود. از اشعار محمدلقا دو دیوان و همچنین قطعه های زیاد مشق خط در دست است که تا سن شصت سالگی او تألیف شده است. آنچه مسلم است محمدلقا شاعری پرکمال و پرمحصول بوده و در انواع قالب های شعری مثل غزل، رباعی، قطعه، مثنوی و... سه دیوان نوشته که بیشتر آن ها غزلیاتی با موضوع عشق الهی است. در آثار شاعر به بیان مسائل اخلاقی نیز دقت فراوان شده است و تقریباً هیچ شعری یافت نمی شود که در ارتباط با مسائل اخلاقی نباشد.